13 November 2006
Η εξέλιξη της ορχήστρας I
...
Οι πρώτες ορχήστρες για όπερα δεν είχαν επίσης προκαθορισμένο αριθμό και τύπο οργάνων και η συγκρότησή τους μεταβαλλόταν, ανάλογα με το χαρακτήρα του θέματος. Ο Μοντεβέρντι χρησιμοποίησε για την όπερά του Orfeo (1607) συνολικά 36 όργανα για τη μελωδία (κυρίως έγχορδα με δοξάρι και πνευστά) και το γενικό μπάσο. Στο βιβλίο Concertos του ίδιου συνθέτη, με έργα αφιερωμένα στην Αικατερίνη των Μεδίκων, προβλέπονται 22 μουσικοί χωρισμένοι σε 3 ομάδες. Η πρώτη ομάδα απαρτιζόταν από τσέμπαλο και 2 μπάσα λαούτα, η δεύτερη από βιολιά, βιόλες και ένα τσέμπαλο που παίζουν σε υψηλές περιοχές και η τρίτη από τσέλο, κοντραμπάσο και εκκλησιαστικό όργανο για χαμηλές περιοχές.
), 1 πίκολο φλάουτο, 1 κοντραφαγκότο, 3 τρομπόνια (5η συμφωνία, ). συμφωνία), αργότερα 4 κόρνα, μεγάλα τύμπανα και διάφορα άλλα κρουστά (9η συμφωνία, ).
Τρίτη συμφωνία του Λ.β.Μπετόβεν
Ήδη κατά το 15ο και 16ο σχηματίζονταν μεγαλύτερες ομάδες μουσικών με στόχο την ψυχαγωγία μελών των κυρίαρχων οικογενειών ευγενών και κληρικών σε στέψεις, γάμους, δεξιώσεις κτλ. Τέτοιες εκδηλώσεις έχουν καταγραφεί, μεταξύ άλλων, στη Λίλλ το 1454 (βουργούνδιοι δούκες), στη Φλωρεντία το 1471 (Σφόρτσα), επίσης στη Φλωρεντία το 1565 και 1589 (Μέντιτσι), στο Παρίσι το 1573 και 1581 (βασιλείς) και αλλού. Η συγκρότηση αυτών των ομάδων μουσικών ήταν ετερόκλητη και μεταβλητή. Συνήθως υπήρχε προτίμηση στις εντυπωσιακές αντιπαραθέσεις ήχων. Αυτή την πρώιμη εποχή, ο διπλασιασμός των ήχων δεν προερχόταν κατά κανόνα από πολλαπλασιασμό ίδιων οργάνων, αλλά από όργανα διαφορετικού τύπου. Συχνά όμως δημιουργούνταν σύνολα με συσσώρευση ενός τύπου οργάνου, π.χ. τρομπέτες ή βιολιά.
Οι πρώτες ορχήστρες για όπερα δεν είχαν επίσης προκαθορισμένο αριθμό και τύπο οργάνων και η συγκρότησή τους μεταβαλλόταν, ανάλογα με το χαρακτήρα του θέματος. Ο Μοντεβέρντι χρησιμοποίησε για την όπερά του Orfeo (1607) συνολικά 36 όργανα για τη μελωδία (κυρίως έγχορδα με δοξάρι και πνευστά) και το γενικό μπάσο. Στο βιβλίο Concertos του ίδιου συνθέτη, με έργα αφιερωμένα στην Αικατερίνη των Μεδίκων, προβλέπονται 22 μουσικοί χωρισμένοι σε 3 ομάδες. Η πρώτη ομάδα απαρτιζόταν από τσέμπαλο και 2 μπάσα λαούτα, η δεύτερη από βιολιά, βιόλες και ένα τσέμπαλο που παίζουν σε υψηλές περιοχές και η τρίτη από τσέλο, κοντραμπάσο και εκκλησιαστικό όργανο για χαμηλές περιοχές.
Η προτίμηση στο χρωματικά ομογενή ήχο των έγχορδων οργάνων που είχε ήδη επικρατήσει στην Ιταλία και στην Αγγλία, οδήγησε, αρχικά στο Παρίσι (1626) και αργότερα στο Λονδίνο, στη δημιουργία μιας ορχήστρας εγχόρδων με 24 όργανα σε πέντε φωνές (βιολιά, βιόλες ντα γκάμπα και βιολοντσέλα). Δημιουργός αυτής της ορχήστρας στη Γαλλία ήταν ο Λουλύ, γεννημένος στη Φλωρεντία και αυλικός συνθέτης του Λουδοβίκου ΙΔ’. Η ορχήστρα για όπερα του Λουλύ (μετά το 1670, Lully) απαρτιζόταν από ένα πεντάφωνο σύνολο εγχόρδων, ένα τρίο πνευστών (2 όμποε, 1 φαγκότο) και το γενικό μπάσο. Κατά περίπτωση ενισχυόταν αυτή η σύνθεση με φλάουτα, κυνηγετικά κόρνα, τρομπέτες, τύμπανα και άλλα όργανα. Αυτή η συγκρότηση έγινε πρότυπο και για τις αυλές των γερμανόφωνων περιοχών της Ευρώπης.
Η κλασική περίοδος της μουσικής
Ο Χάυντν, αντίθετα, διέθετε το 1783 στην αυλή του πρίγκιπα Εστερχάζυ μία ορχήστρα με το πολύ 25 μουσικούς (Haydn, συμφ. 45η), δηλαδή 5 βιολιά, 4 τσέλα, 1 φλάουτο, 2 κλαρινέτα (όχι πάντα διαθέσιμα), 4 όμποε, 2 φαγκότα, 6 κόρνα και μία άρπα. Η ορχήστρα που προδιέγραφε ο Μότσαρτ για τα έργα του, η οποία και χαρακτηρίστηκε ως κλασική (π.χ. συμφωνία 21, , ή συμφωνία Haffner, ), αποτελείτο από την πενταφωνία των εγχόρδων (πρώτα και δεύτερα βιολιά, βιόλες, βιολοντσέλα και κοντραμπάσα), από πνευστά (ανά 2 φλάουτα, όμποε, φαγκότα, κόρνα, κλαρινέτα, τρομπέτες) και τύμπανα. 
Με αυτή την τυπική συγκρότηση της πρώιμης κλασικής ορχήστρας (20-30 όργανα) επετεύχθη ηχητική εξισορρόπηση και πλούτος χρωματικών εντυπώσεων.
, ή συμφωνία Haffner, ), αποτελείτο από την πενταφωνία των εγχόρδων (πρώτα και δεύτερα βιολιά, βιόλες, βιολοντσέλα και κοντραμπάσα), από πνευστά (ανά 2 φλάουτα, όμποε, φαγκότα, κόρνα, κλαρινέτα, τρομπέτες) και τύμπανα. 
Με αυτή την τυπική συγκρότηση της πρώιμης κλασικής ορχήστρας (20-30 όργανα) επετεύχθη ηχητική εξισορρόπηση και πλούτος χρωματικών εντυπώσεων.
Η σύγχρονη συμφωνική ορχήστρα
), 1 πίκολο φλάουτο, 1 κοντραφαγκότο, 3 τρομπόνια (5η συμφωνία, ). συμφωνία), αργότερα 4 κόρνα, μεγάλα τύμπανα και διάφορα άλλα κρουστά (9η συμφωνία, ).
Τρίτη συμφωνία του Λ.β.Μπετόβεν
Ορχήστρα Φιλαδέλφειας
