ντο , σολ , ρε¹ , λα¹

ακριβώς μία πέμπτη κάτω από το βιολί. Η έκταση ήχων της βιόλας καλύπτει 3½ οκτάβες (),

εκείνο του βιολιού ().

Αυτή, όπως και άλλες όμοιες προσπάθειες με βιόλες των 71 και 84 cm δεν ευδοκίμησαν, λόγω της δυσκολίας ή και αδυναμίας στο παίξιμο με κράτημα κάτω από το σαγόνι. Για κράτημα ανάμεσα στα πόδια, όπως το βιολοντσέλο ήταν πάλι πολύ μικρά αυτά τα όργανα.

ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΒΙΟΛΑ

Η βιόλα, από την ιστορία της και από τη θέση της στην ορχήστρα, βρίσκεται στη σκιά του βιολιού. Τα πρώτα κοντσέρτα για βιόλα γράφτηκαν από τον Τέλεμαν στα μέσα του 18^ου αιώνα (, ). Ακολούθησαν έργα του βιρτουόζου Κάρλ Στάμιτς () από το Μανχάιμ (Mannheim). Μία σημαντική αυτοδυναμία στην ορχήστρα αποκτάει η βιόλα σταδιακά με έργα των Χάυντν, Μότσαρτ και Μπετόβεν.

Το κοντσέρτο του Γκράουν, ο οποίος ανήκε στη βασιλική ορχήστρα του Πότσνταμ, είναι για βιολί, βιόλα και μπάσο κοντίνουο (, ). Το κοντσέρτο για βιόλα, viola d' amore και μπάσο κοντίνουο του Γκράουπνερ από το Ντάρμστατ συνδυάζει δύο σόλο όργανα με παρεμφερή ήχο, τα οποία δύσκολα ξεχωρίζει ο ανειδίκευτος ακροατής (, ). Στην εισαγωγή του δεύτερου μέρους της 5^ης συμφωνίας του Μπετόβεν παίζουν οι βιόλες με τα βιολοντσέλα, ενώ τα κοντραμπάσα συνοδεύουν με πιτσικάτο ().

Στο κουιντέτο για κλαρινέτο του Μότσαρτ εναλλάσσεται η βιόλα με το σολιστικό όργανο ()

στο 4^ο κουαρτέτο για φλάουτο παίζει το σολιστικό όργανο με τη βιόλα και το τσέλο (). Στο τρίο του ίδιου συνθέτη για κλαρινέτο, βιόλα και πιάνο, KV 498 (Kegelstatt), ακούγεται στο δεύτερο μέρος επίσης η εναλλαγή ήχων του πνευστού και του έγχορδου οργάνου (), ενώ στο απόσπασμα του τρίτου μέρους παίζει η βιόλα το θέμα και το κλαρινέτο συμμετέχει στο παρασκήνιο με κλίμακες (). Στη sinfonia concertante, KV 364, του Μότσαρτ παίζει η βιόλα το θέμα του δεύτερου μέρους () και στη συνέχεια παραλλαγές του σε αντιπαράθεση με το βιολί ().

Στο τέταρτο μέρος του Κουιντέτου της Πέστροφας παίζει η βιόλα με βιολί, βιολοντσέλο, κοντραμπάσο και πιάνο (). Σ' ένα κουαρτέτο του ίδιου συνθέτη παίζει η βιόλα με φλάουτο και τσέλο, ενώ συνοδεύεται από κιθάρα (). Στη σουίτα Peer Gynt του Γκριγκ παίζουν οι βιόλες και τα δεύτερα βιολιά πιτσικάτο στο ρυθμό μιας μαζούρκας (). O Χολτσμπάουερ πάλι συνδυάζει σ' ένα κοντσέρτο του τη βιόλα με το βιολοντσέλο ().

Ο Βέμπερ χρησιμοποιεί στην όπερα Freischuetz ένα μεγάλο δεξιοτεχνικό σόλο και ένα εντυπωσιακό εφέ με τρέμολο για τις βιόλες (). Στη δεύτερη σερενάτα του Μπραμς δεν παίζουν καθόλου βιολιά παρά μόνο βιόλες. To κυριότερο έργο για βιόλα του 19^ου αιώνα θεωρείται αυτό που έγραψε ο Μπερλιόζ, όπως λέγεται, για τον Παγκανίνι και έχει τίτλο Harold en Italie. Ο ίδιος ο Παγκανίνι έχει συνθέσει μία σονάτα για βιόλα και κιθάρα (, ). Στο έργο Με βροντές & αστραπές του Γιόχαν Στράους παίζουν οι βιόλες ένα θέμα, διακοπτόμενες από τα κρουστά που μιμούνται τις βροντές (). Τέλος, στο διπλό κοντσέρτο του Μαξ Μπρουχ παίζουν η βιόλα και το κλαρινέτο (, ).

Σημαντικοί βιρτουόζοι του 20^ου αιώνα, Τερτίς, Πριμρόουζ, Χίντεμιτ κ.ά., ανέβασαν τους οργανοπαίκτες και το όργανο στην υπόληψη του κοινού που τους θεωρούσαν προηγουμένως περίπου σαν αποτυχημένους βιολονίστες. Μερικές μελωδίες για βιόλα σε σύγχρονες ελληνικές συνθέσεις θυμίζουν συχνά έργα της ρομαντικής εποχής (). Αλλά και λαϊκά έργα, όπως του Τσιτσάνη (), του Χατζιδάκι (), του Ξαρχάκου () κ.ά. παίρνουν ιδιαίτερη ομορφιά εκτελεσμένα με βιόλα (*).

ΜΟΥΣΙΚΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ