Τρομπέτες ονομάζονται, γενικά, τα χάλκινα πνευστά που έχουν κυρίως κυλινδρικό σωλήνα, σε αντίθεση με τον κυρίως κωνικό σωλήνα των κόρνων. Ειδικότερα ονομάζουμε τρομπέτα το σοπράνο χάλκινο πνευστό που φαίνεται στην αριστερή εικόνα, το οποίο διαθέτει κυλινδρικό - κωνικό σωλήνα, σχετικά μικρή καμπάνα και τρεις βαλβίδες.

Πρόγονοι της τρομπέτας χρησιμοποιούνταν ήδη στην αρχαιότητα, χωρίς να είναι σαφής ο διαχωρισμός τους από τα κόρνα. Τα υλικά κατασκευής ήταν στην αρχή φυσικά προϊόντα (κέρατα, κόκαλα, καλάμια), αργότερα μεταλλικοί σωλήνες. Περί το 1400 μ.Χ. έγινε τεχνικά δυνατό το "τύλιγμα" σωλήνων, με αποτέλεσμα να κατασκευαστούν εύχρηστες τρομπέτες με μεγάλο μήκος ηχητικού σωλήνα. Έτσι, κατασκευάστηκαν τρομπέτες με τα πιο απίθανα σχήματα, τελικά επεκράτησε όμως εκείνη με μορφή S και στη συνέχεια, με σταδιακές τεχνολογικές βελτιώσεις, η μορφή με τύλιγμα του σωλήνα που γνωρίζουμε και σήμερα. Μέχρι την εφεύρεση των πιστονιών (1815) δεν άλλαξε καθόλου αυτή η τυλιγμένη μορφή.

Έχουν διασωθεί περιγραφές για την εποχή του μεσαίωνα, από τις οποίες προκύπτει ότι περιφερόμενοι μουσικοί έπαιζαν τρομπέτες. Από το 14ο αιώνα εγκαθίστανται τρομπετίστες στις αυλές ευγενών. Το 1548 καθιερώθηκε στις γερμανόφωνες χώρες από τον αυτοκράτορα Κάρολο V το "προνόμιο της τρομπέτας", σαν σύμβολο κύρους και εξουσίας για ευγενείς και κληρικούς. 'Οργανο της ορχήστρας γίνεται η τρομπέτα ήδη την εποχή του μπαρόκ.

Σε όπερες, ορατόρια και καντάτες της εποχής (Μπαχ) χρησιμοποιείται η τρομπέτα ως όργανο για σόλο. Διαδεδομένα ήταν και τα σύνολα με τρομπέτες, με 5-7 τρομπέτες σε διάφορα ύψη. Την ίδια εποχή παρουσιάστηκαν και κοντσέρτα για τρομπέτα (Τέλεμαν, Μόλτερ).

Από τις αρχές της κλασικής περιόδου χρησιμοποιούνταν στην ορχήστρα 2 τρομπέτες, αλλά διατηρήθηκε η παράδοση του συνδυασμού τους με το τύμπανο, π.χ. ο Μότσαρτ μετέτρεπε σερενάτες σε συμφωνίες, προσθέτοντας στην ορχήστρα τρομπέτες και τύμπανα. Οι τρομπέτες έπαιζαν συνήθως με τη συνολική ορχήστρα και διέκοπταν στα αργά μέρη, π.χ. στις συμφωνίες 2 (1802) και 6 (1808) του Μπετόβεν, στις συμφωνίες 1 (1841) και 4 (1851) του Σούμαν κ.ά. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα χρησιμοποιείτο συχνά μεγαλύτερος αριθμός τρομπετών στην ορχήστρα: Ο Βάγκνερ στο Δακτυλίδι του Niebelung, ο Μπρούκνερ μετά την τρίτη συμφωνία και ο Ρίχ. Στράους χρησιμοποιούν από 3, o Μάλερ χρησιμοποιεί από 3 μέχρι 6 κλπ. Επιπλέον χρησιμοποιείτο μία μπάσα τρομπέτα.

Κλίμακες και Ήχοι

Η τρομπέτα διαθέτει επιστόμιο σε μορφή ρηχού δοχείου και έχει ήχο αιχμηρό και λαμπερό, με υψηλές αρμονικές (). Το όργανο κρατείται σε ελαφρά κλίση με το αριστερό χέρι, ενώ το δεξί χειρίζεται τα πιστόνια (). Στην ορχήστρα χρησιμοποιείται κυρίως η τρομπέτα σε σι ύφεση, της οποίας τους υψηλούς τόνους μόνο βιρτουόζοι μπορούν να αποδώσουν (). Το στακάτο της τρομπέτας ακούγεται καθαρό, διαπεραστικό και μεγαλοπρεπές (), γι' αυτό η τρομπέτα χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στο στρατό, στις μπάντες και ως όργανο μεταδόσεως μηνυμάτων (σάλπιγγα,).

Στην ορχήστρα χρησιμοποιείται το όργανο αυτό συχνά με σουρντίνα. Με απλή σουρντίνα στην τρομπέτα, ακούγεται η προηγούμενη λαμπερή μελωδία απόμακρη αλλά ακόμα με οξύ ήχο (). Με κοίλη σουρντίνα ο ήχος της τρομπέτας προσεγγίζει αυτόν του κόρνου (). Με άλλο τύπο σουρντίνας διατηρείται η αιχμηρότητα του ήχου ().

Στην εποχή του μπαρόκ δέσποζε η τρομπέτα σε κοντσέρτα και άλλα έργα στις αυλές ευγενών και κληρικών (). Στα αποσπάσματα από έργο του Χαίντελ που ακολουθούν παίζει η τρομπέτα την εισαγωγή () και συνοδεύει τη χορωδία (). Στο Te Deum του Μ.Α.Σαρπεντιέ παίζουν οι τρομπέτες ένα γνωστό μοτίβο (). Στο Credo της Λειτουργίας των τυμπάνων του Haydn (Missa in tempore belli = Λειτουργία σε εποχή πολέμου) συνοδεύουν τη χορωδία τα «πολεμικά όργανα» τρομπέτα και τύμπανο (, ).

Στο presto της 9ης συμφωνίας του Μπετόβεν εκτελούν οι τρομπέτες πανηγυρικά το χαρακτηριστικό θέμα αυτού του έργου () και λίγο μετά αναγγέλουν με υπόκρουση τυμπάνων το ρετσιτατίβο (). Στο Γαμήλιο Εμβατήριο (4ο μέρος) του 'Ονειρου θερινής νύκτας του Μέντελσον ακούγεται μία ρυθμική φανφάρα με τρομπέτες που εισάγει στο θέμα () και παρακολουθεί τις παραλλαγές του. Στο πρελούδιο της όπερας Parsifal του Βάγκνερ αποδίδει η τρομπέτα το θέμα του έργου ().

Στην εισαγωγή για το έργο Ρωμαίος & Ιουλιέτα του Τσαϊκόφσκυ καλύπτει ο ήχος της τρομπέτας την υπόκρουση των τυμπάνων και ολόκληρη την υπόλοιπη ορχήστρα (), ενώ στο Κοντσέρτο για Ορχήστρα του Μπάρτοκ οι τρομπέτες παίζουν με σουρντίνα (). Στο έργο Με βροντές & αστραπές του Γιόχαν Στράους παίζουν οι τρομπέτες κατιούσες κλίμακες με παρεμβολές των κρουστών που μιμούνται τις βροντές (). Στην εισαγωγή της όπερας του Ροσίνι, Γουλιέλμος Τέλλος, εισάγει ο ήχος της τρομπέτας στο θέμα του καλπασμού ().

Για τις ανάγκες της όπερας Aida παράγγειλε ο Βέρντι (1871) ειδικές τρομπέτες, οι οποίες έχουν μόνο ένα μικρό τύλιγμα. Κατά τα λοιπά είναι κανονικές σοπράνο τρομπέτες, οι οποίες εντυπωσιάζουν όμως με το ανεπτυγμένο μήκος τους (περίπου 1,5 m), παρ' ότι είναι ίδιες ή και μικρότερες από τις συνήθεις τυλιγμένες τρομπέτες (). Στο Μεγάλο Ρωσικό Πάσχα του Ρίμσκυ-Κορσάκοφ χρησιμοποιείται ο ήχος της τρομπέτας σε μερικά σημεία ως γέφυρα για το πέρασμα από ένα θέμα στο επόμενο (). Στη σουίτα Tsar Saltan του ίδιου συνθέτη εισάγονται τα μέρη με αναγγελία τρομπέτας, τα δύο πρώτα και με τυμπανισμούς ().

Στο Bolero του Ραβέλ η τρομπέτα παίζει με τα έγχορδα, τα ξύλινα πνευστά και τα τύμπανα το πρώτο τμήμα του θέματος (). Τέλος, η τρομπέτα παίζει σόλο στην εισαγωγή της 5ης συμφωνίας του Μάλερ (). Ο μεγάλος αυτός συνθέτης και μαέστρος ανέφερε με συγκίνηση ότι οι πρώτες μουσικές εντυπώσεις στη ζωή του ήταν τα παραγγέλματα της τρομπέτας σε γειτονικό με το σπίτι του στρατόπεδο.

Μία μορφή τρομπέτας με μεγαλύτερο κωνικό τμήμα ηχητικού σωλήνα είναι η κορνέτα. Στη συμφωνική μουσική χρησιμοποιήθηκε αυτό το όργανο κυρίως στη Γαλλία και Ιταλία. Στο δεύτερο μέρος της Λίμνης των Κύκνων του Τσαϊκόφσκυ παίζει η κορνέτα τη μελωδία του βαλς (). Στη μουσική τζαζ χρησιμοποιείτο η κορνέτα παλαιότερα (). Από το 1925 και ύστερα, κυρίως με την εμφάνιση και τη δεσπόζουσα παρουσία του Λ. Άρμστρονγκ, επικράτησε και στην τζαζ η τρομπέτα με βαλβίδες (με τρομπόνι , με κρουστά , με πιάνο και κλαρινέτο ).

Στο επόμενο κομμάτι μουσικής από τη Λατινική Αμερική παίζει η τρομπέτα ένα θέμα, το οποίο ολοκληρώνεται από το σαξόφωνο (). Δίνονται ακόμα μερικές δημοφιλείς μελωδίες εκτελεσμένες με τρομπέτα (, ).

(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)(συνεχίζεται)

Labels: χάλκινα πνευστά

# υποβολή από τον Stelios Frang @ 3:03 PM

---