Σαξόφωνο είναι ένα μεταλλικό (χάλκινο) όργανο που έχει επιστόμιο με μονό γλωσσίδι, όπως του κλαρινέτου, και επινοήθηκε το 1840 από τον A. Sax. H διάτρηση του σωλήνα είναι έντονα κωνική. Αρχικά κατασκευάστηκε το σαξόφωνο ως μπάσο πνευστό, σε αντιστοιχία με το μπάσο κλαρινέτο. Τα κλειδιά και οι τάπες του σαξοφώνου σχηματίζουν ένα πολύπλοκο μηχανισμό ελέγχου των ήχων του οργάνου.

Σήμερα κατασκευάζονται οκτώ (8) μεγέθη σαξοφώνων, από το σοπρανίνο, μέχρι το υποκοντραμπάσο. Κυριότεροι εκπρόσωποι αυτών των μεγεθών είναι το άλτο (μι ύφεση) και το τενόρο σαξόφωνο (σι). Τα δύο αμέσως υψηλότερα στον ήχο μεγέθη, το σοπρανίνο, , και το σοπράνο, , σαξόφωνο, έχουν ευθύ ηχητικό σωλήνα (εικόνα δεξιά). Ο σωλήνας των υπολοίπων (άλτο, , τενόρο, , βαρύτονο, , μπάσο, κοντραμπάσο και υποκοντραμπάσο) έχει ένα απλό γύρισμα με ανορθωμένη καμπάνα (εικόνα αριστερά).

Το σαξόφωνο έχει ένα χαρακτηριστικό, γεμάτο, σε υψηλούς τόνους διαπεραστικό (, , ) και σε μεσαίους τόνους γλυκό ήχο (). Σε χαμηλούς τόνους ο ήχος του θυμίζει τρίξιμο (, ).

Ήδη από το ξεκίνημά του διαδόθηκε αυτό το όργανο σε στρατιωτικές μπάντες (), ενώ στη συμφωνική ορχήστρα (), στην οποία παίζει με τα ξύλινα πνευστά, δεν υιοθετήθηκε ευρέως, αν και το χρησιμοποίησαν συχνά ως σόλο όργανο αρκετοί ονομαστοί συνθέτες (Μπερλιόζ, Μπιζέ, Ραβέλ, Στραβίνσκυ κ.ά.)

Σημαντική θέση κατέκτησε όμως το σαξόφωνο στη μουσική τζαζ από το 1920 περίπου, υποκαθιστώντας σταδιακά το κλαρινέτο. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται συχνά ακόμα σολιστικά (, ), όμως από το 1930 περίπου, καθιερώθηκε η τριφωνία ή πενταφωνία των σαξοφώνων, με πιθανό συμπλήρωμα από κλαρινέτο ().

Ανάλογη χρήση του οργάνου αυτού γίνεται στη μουσική για χορό. Στο επόμενο κομμάτι μουσικής από τη Λατινική Αμερική εισάγει η τρομπέτα ένα θέμα, το οποίο ολοκληρώνεται από το σαξόφωνο ().

Ο Ντυμποά έχει συνθέσει ένα κοντσέρτο για άλτο σαξόφωνο και ορχήστρα (). Στην πρώτη μελωδία του θέματος του Bolero του Ραβέλ ακούγεται αρχικά το τενόρο σαξόφωνο () και ακολουθεί το σοπράνο () στη δεύτερη μελωδία του θέματος. Ο Βίλα Λόμπος έχει συνθέσει μία φαντασία για σοπράνο σαξόφωνο, 3 κόρνα και ορχήστρα (). Στο έργο Πίνακες από μία 'Εκθεση του Μουσόργκσκυ παρουσιάζει το σαξόφωνο το κυρίως θέμα δύο φορές, με ενδιάμεση παρεμβολή ως γέφυρα του φαγκότου και του όμποε (, ενορχήστρωση Ραβέλ).

Εντυπωσιακή είναι η εκτέλεση έργων του μπαρόκ και της κλασικής εποχής με σαξόφωνα. Για παράδειγμα, ο Μπαχ έγραψε το σπουδαίο έργο του η Τέχνη της φούγκας λίγο καιρό πριν πεθάνει. Τελικά φαίνεται ότι δεν το ολοκλήρωσε και γι' αυτό δεν υπάρχει ένδειξη στις παρτιτούρες, για ποιο όργανο προοριζόταν αυτό το έργο. Όποιο όργανο ή συνδυασμό οργάνων κι αν είχε υπόψη του ο μεγάλος συνθέτης, σίγουρα δεν μπορεί να εννοούσε το σαξόφωνο, το οποίο εφευρέθηκε έναν αιώνα αργότερα (). Η τετραφωνία από σοπράνο, τενόρο, άλτο και βαρύτονο σαξόφωνο δημιουργεί την εντύπωση εκκλησιαστικού οργάνου (, ).

Σολιστικό δείγμα του σαξοφώνου στη μουσική Jazz δίνεται με το έργο Citadel του Τόνι Γουίλιαμς (). Στο παρελθόν είχαν συχνά επιτυχία συγκροτήματα σαξοφώνων - εδώ σε εκτελέσεις με πολυφωνία 6 οργάνων (, ). Στο έργο Ταξίδι στα Κύθηρα της Ελένης Καραΐνδρου παίζει και το σαξόφωνο το βασικό μοτίβο σε ρυθμούς μπλουζ και ροκ (). (Stelios Frangopoulos, Στέλιος Φραγκόπουλος)

(συνεχίζεται)

Labels: χάλκινα πνευστά

# υποβολή από τον Stelios Frang @ 11:39 PM

---