Ιστορικά και τεχνικά Στοιχεία

Το (γαλλικό) κόρνο είναι ένα κυκλικά "τυλιγμένο" χάλκινο πνευστό με κυρίως κωνική διάτρηση του σωλήνα, μικρό λόγο διαμέτρου προς μήκος (mensur), μία διευρυμένη καμπάνα και τρεις βαλβίδες. Χρησιμοποιείται επιστόμιο χωνιού.

Κόρνα με κυκλικό "τύλιγμα" του σωλήνα παρουσιάζονται ήδη σε απεικονίσεις του 14ου αιώνα. Πιθανόν όμως αυτά τα όργανα να ήταν κατάλληλα μόνο για μετάδοση ηχητικών μηνυμάτων. Περί τα μέσα του 17ου αιώνα παρουσιάστηκε στη Γαλλία το κυνηγετικό κόρνο (κέρας, cor de chasse) με μικρό λόγο διαμέτρου προς μήκος, διεύρυνση της καμπάνας και επέκταση του σωλήνα μέχρι τα 4,5 m. Αυτά τα όργανα χρησιμοποιήθηκαν όμως κυρίως για να περιγράψουν σκηνές κυνηγιού στην όπερα και σε άλλα έργα. Με την εισαγωγή από τον F.A. Sporck περί το 1680 κόρνων από τη Γαλλία στην τότε αυστριακή Βοημία, ιδρύθηκε η περίφημη βοημική σχολή κορνιστών.

Το κόρνο ήταν το πρώτο όργανο, στο οποίο τοποθετήθηκαν το 1815 βαλβίδες. Μία μορφή κόρνου είναι η λεγόμενη "τούμπα Βάγκνερ" με τενόρο και μπάσο εκπρόσωπο και κατασκευάστηκε με παραγγελία του Βάγκνερ για το έργο Ring des Nibelungen.

O Βέρντι χρησιμοποίησε σε μερικές όπερες ως μπάσο τρομπόνι, ένα όργανο που ονομάζεται στα ιταλικά cimbasso και είναι μουσικολογικά μπάσο κόρνο. Ένα επίσης μουσικολογικά συγγενές όργανο με το άλτο κόρνο είναι το ευφώνιο, το οποίο εξωτερικά μοιάζει με την τούμπα. Το όργανο αυτό αντικαθιστά μερικές φορές το μπάσο σαξόφωνο για να αποδώσει κάποια μέρη των συνθέσεων που έχουν πιο γρήγορο ρυθμό.

Κλίμακες και Ήχοι

Ο ήχος του κόρνου καλύπτει 4 οκτάβες από τις οποίες περίπου 3½ () ανήκουν στην περιοχή άριστης αποδόσεως. Το όργανο αυτό έχει ήχο υπόκωφο, μαλακό () και στις υψηλές περιοχές φωτεινό (). Το στακάτο του κόρνου θυμίζει την προέλευσή του () από τις κυνηγετικές δραστηριότητες. Το όργανο αυτό άρχισε να χρησιμοποιείται, όπως προαναφέρθηκε, περί το 1700 στην ορχήστρα και σύντομα αναδείχθηκε σε κύριο εκπρόσωπο των χάλκινων πνευστών. Στην κλασική περίοδο έδινε ο συνδυασμός των κόρνων με τα ξύλινα πνευστά ή τα έγχορδα, στήριγμα και γέμισμα στον ήχο, συχνά με τη χρήση του "πεντάλ κόρνου". Μερικές φορές ανελάμβαναν τα κόρνα το ρόλο του μελωδικού οργάνου.

Μέχρι να επινοηθούν οι βαλβίδες, ο τόνος του κόρνου άλλαζε, αφενός με τις μεταβολές στην πίεση των χειλιών στο επιστόμιο και αφετέρου με την εισαγωγή του χεριού (μπουνιάς) στην καμπάνα του οργάνου για έλεγχο του ρεύματος αέρα (). Με την εισαγωγή των βαλβίδων βελτιώθηκε βέβαια σημαντικά η απόδοση του οργάνου, αλλά διατηρήθηκε η δυνατότητα επηρεασμού των ήχων με την τεχνική του χεριού.

Ο Μπετόβεν χρησιμοποιούσε αρχικά τα κόρνα με τον παραδοσιακό τρόπο των Χάυντν και Μότσαρτ (3η και 6η συμφωνία), αργότερα τους έδωσε σολιστικό ρόλο (9η συμφωνία, ). Στην εισαγωγή της όπερας Freischuetz χρησιμοποιεί ο Βέμπερ ένα κουαρτέτο κόρνων (). Στο τρίτο μέρος της 4ης συμφωνία του Μέντελσον (Ιταλική) παίζουν κόρνα και φαγκότα ένα κομμάτι που αντιστοιχεί με το τρίο της κλασικής συμφωνίας (). Επίσης, στο Νυκτερινό του έργου Όνειρο θερινής νύκτας του ίδιου συνθέτη συνοδεύει το κόρνο μία σκηνή στο δάσος ().

Στην εισαγωγή της όπερας του Ροσίνι, Σεμίραμις, παίζουν τα τέσσερα κόρνα ένα κοράλ (), ενώ στην εισαγωγή της όπερας Κουρέας της Σεβίλλης του ίδιου συνθέτη παίζει το κόρνο παραλλαγές του δεύτερου θέματος της πολύ ζωηρής μελωδίας (, ).

Στην εισαγωγή του έργου Στον ωραίο γαλάζιο Δούναβη του Γιόχαν Στράους παίζουν τα κόρνα αργά το θέμα (). Στο δεύτερο μέρος της 5ης συμφωνίας του Τσαϊκόφσκυ παίζουν τα κόρνα μία μελωδία (). Στην εισαγωγή του έργου Copellia του Ντελίμπ οδηγεί το ίδιο όργανο τη μελωδία (). Στο Bolero του Ραβέλ παίζει το κόρνο το ρυθμικό οστινάτο (επαναλαμβανόμενο μοτίβο), εισάγοντας το πρώτο τμήμα του θέματος ().

Στο έργο του Ρίχ. Στράους για το θρύλο του Till Eulenspiegel ξεκινάει η περιγραφή με μία μελωδία του κόρνου - αρχικά μόνο του το κόρνο: (). Το ίδιο κομμάτι με όλη τη συνοδεία, η οποία δεν επηρεάζει τον ήχο του κόρνου: (). Τέλος, το όργανο αυτό ακούγεται και κατά την έναρξη του Συμφωνικού κοντσέρτου για πιάνο και ορχήστρα του Μ. Καλομοίρη ().

O Τέλεμαν έχει συνθέσει, μεταξύ άλλων, ένα κοντσέρτο για 2 κόρνα και έγχορδα (, ), ο Μότσαρτ έγραψε 4 κοντσέρτα () και πολλά duos (, ) για το φίλο του κορνίστα I.J. Leutgeb. Ο μεγάλος αυτός συνθέτης έχει συνθέσει επίσης ένα Ρόντο για κόρνο και ορχήστρα, KV 371 (). O Γκ.Φ.Φουξ από τη σχολή του Μάνχαϊμ έχει γράψει ένα κοντσέρτο για κλαρινέτο και κόρνο (). Από την ίδια σχολή ο φον Βίντερ έχει συνθέσει μία sinfonia concertante για βιολί, κλαρινέτο, κόρνο, φαγκότο και ορχήστρα (, ). Στο σεστέτο σε μι ύφεση του Μπετόβεν παίζουν 2 κόρνα με το κουαρτέτο εγχόρδων (, ).

Λόγω του ιδιαίτερα εκφραστικού και εύκολα προσαρμοζόμενου ήχου αυτού του οργάνου, ο οποίος μπορεί να χαμηλώσει μέχρι πιανίσιμο και να "χαθεί" στον ήχο άλλων οργάνων, έγινε το κόρνο, μαζί με το κλαρινέτο, το σημαντικότερο όργανο της ρομαντικής περιόδου, στη συμφωνική μουσική και στην όπερα, με έργα των Βέμπερ (, ), Σούμαν (), Βάγκνερ (, ), Μπραμς, Σκριάμπιν, Ρίχ. Στράους (κοντσέρτο, , αντάντε για κόρνο και πιάνο, ) κ.ά. Σημειώνουμε εδώ ότι ο πατέρας του Ρίχ. Στράους, Φραντς Γιόζεφ, ήταν επιφανής κορνίστας στη συμφωνική ορχήστρα του Μονάχου, επίσης γνωστός για την αντιπάθειά του προς τον Βάγκνερ και τα έργα του.

Στη μουσική δωματίου συμμετέχει συχνά το κόρνο σε κουαρτέτα και κουιντέτα, ως μοναδικό χάλκινο, σε συνδυασμό με ξύλινα πνευστά. Στο 19ο αιώνα παρουσιάστηκαν επίσης πολλά έργα για κόρνο και πιάνο, π.χ. Μπετόβεν () κ.ά. Πέρα απ' αυτά, το κόρνο χρησιμοποιήθηκε συχνά ως συνοδεία σε τραγούδια (Lieder) μαζί με το πιάνο (Σούμπερτ, Λάχνερ κ.ά.) Στον 20ο αιώνα παρουσιάστηκαν επίσης σημαντικά έργα για κόρνο από τους Χίντεμιτ, Μπρίτεν, Poulenc, Ν. Σκαλκώτα κ.ά.

Για το ευφώνιο () που είναι συγγενές με το άλτο κόρνο, υπάρχουν κοντσέρτα και άλλα έργα των Χόροβιτς, Σπαρκ κ.ά.(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)

Labels: χάλκινα πνευστά

# υποβολή από τον Stelios Frang @ 12:17 PM

---