Το φαγκότο είναι ένα βαθύφωνο ξύλινο όργανο με διπλό γλωσσίδι και πολύ μεγάλο σωλήνα - περί τα 2,60 μέτρα. Λόγω του μεγάλου μήκους του το φαγκότο είναι "διπλωμένο" έτσι ώστε o κατερχόμενος (πλευρά) και ο ανερχόμενος σωλήνας (μπάσο) να βρίσκονται δίπλα και να ενώνονται με το κάτω μέρος (βάση) που είναι ένας σωλήνας σε σχήμα U. Η διάτρηση του σωλήνα στο φαγκότο είναι στενή και ελαφρά κωνική. Στον πλευρικό σωλήνα τοποθετείται μία σπείρα και στο άκρο σφηνώνεται το διπλό γλωσσίδι. Το όργανο κρατιέται λοξά, πλάι στο σώμα, ώστε η άκρη της σπείρας με το γλωσσίδι να εισέρχεται περίπου οριζόντια στο στόμα.

Το φαγκότο έχει οπές που ελέγχονται με τα δάκτυλα, καθώς επίσης οπές εφοδιασμένες με τάπες και ένα πολύπλοκο μηχανισμό μοχλών. Κατασκευάζονται δε συνήθως δύο τύποι του οργάνου:

• Ο γερμανικός (Heckel) που είναι και ο πιο διαδεδομένος, με 5 ανοικτές οπές και 24 τάπες. Πλεονέκτημά του είναι ο "στρογγυλός" ήχος του.
• Ο γαλλικός (Buffet) με 6 ανοικτές οπές και 22 τάπες. Ο τύπος αυτός έχει καλύτερες δυνατότητες μετατροπίας.

Κλίμακες και ήχοι

Ο ήχος του φαγκότου εκτείνεται σε πάνω από 3 οκτάβες () είναι πλούσιος σε υψηλές αρμονικές, μοιάζει κάπως με τον ήχο του βιολοντσέλου και δίνει διαφορετική εντύπωση στις διάφορες ηχητικές περιοχές (): Στις χαμηλές νότες (περιοχή Α) είναι σκοτεινός και διαπεραστικός (), στις μεσαίες (περιοχή Β) χαριτωμένος και μελωδικός και στις υψηλές (περιοχή Γ) ένρινος και "στριμωγμένος" (). Το στακάτο του φαγκότου είναι παραπονεμένο και, ιδιαίτερα στη Β περιοχή, καθαρό (, ).

Από το 1620 και μετά έπαιζε το φαγκότο στις ορχήστρες της εποχής το γενικό μπάσο. Από τα μέσα του 18ου αιώνα τού ανατέθηκε στην ορχήστρα το μπάσο των ξύλινων πνευστών. Από το 1730 χρησιμοποιήθηκε ως σόλο όργανο. Ο συνδυασμός του με άλλα πνευστά δημιουργεί ωραία ηχητικά αποτελέσματα, εδώ με το κλαρινέτο σε κοντσέρτα των Ντάντσι () και Καρλ Στάμιτς () και σε συνθέσεις δωματίου του Βέμπερ με 2 κλαρινέτα και 2 κόρνα (, ). Στη συμφωνία κοντσερτάντε του Ντεβιάν παίζουν σόλο το φαγκότο και το φλάουτο () και στο 2ο μέρος της 6ης συμφωνίας του Μπετόβεν παίζουν τα φαγκότα τη δεύτερη μελωδία του θέματος και στην πορεία ενώνονται μαζί τους τα τσέλα ().

Στο τρίτο μέρος της 4ης συμφωνία του Μέντελσον (Ιταλική) παίζουν φαγκότα και κόρνα ένα κομμάτι που αντιστοιχεί με το τρίο της κλασικής συμφωνίας (). 'Ενα μικρό κομμάτι με φαγκότο ακούγεται και στην ουβερτούρα του Κουρέα της Σεβίλης του Ροσίνι (). Στην Παθητική Συμφωνία (Νο. 6) του Τσαϊκόφσκυ ξεκινάει το πρώτο μέρος με σκοτεινούς τόνους των κοντραμπάσων και του φαγκότου (), ενώ στο φινάλε που δεν είναι ζωηρό, όπως συνήθως στις συμφωνίες, αλλά adagio lamentoso (αργά με θρήνο), παίζει το φαγκότο δυσοίωνα στην πιο χαμηλή ηχητική περιοχή του (). Στο Bolero του Ραβέλ παίζει και το φαγκότο, μαζί με άλλα πνευστά, την β' μελωδία του έργου, συνοδευόμενο από την άρπα ().

Κοντσέρτα για φαγκότο έχουν συνθέσει, μεταξύ άλλων, οι Χαργκράβε (), Χέρτελ (), Γκράουπνερ (), Καρλ Στάμιτς, Γιόχαν Κρίστιαν Μπαχ (), Χούμελ () και Βέμπερ (), καθώς επίσης ο Βιβάλντι κοντσέρτο για φαγκότο () και κοντσέρτο για όμποε και φαγκότο (, ). O Μότσαρτ έχει συνθέσει ένα κοντσέρτο (), ένα adagio για φαγκότο και 2 μπασέτ κόρνα (), ένα ντουέτο για φαγκότο και τσέλο (, ), ένα κουαρτέτο για φαγκότο και έγχορδα () κ.ά. Το τελευταίο αυτό έργο, KV 370, έχει γραφτεί αρχικά ως κουαρτέτο για όμποε και έγχορδα ().

Στον 20ο αιώνα γνωστότερα έγιναν τα έργα για φαγκότο των Στραβίνσκυ, 'Ελγκαρ, Προκόφιεφ, Ρίχ. Στράους, Χίντεμιτ () κ.ά. 'Οποτε χρησιμοποιείται το φαγκότο στη Jazz, επιβάλλεται με το χαρακτηριστικό ήχο του (, )

Tο κόντρα φαγκότο

Παίζει μία οκτάβα χαμηλότερα από το φαγκότο ( , ), έχει συνολικό μήκος περί τα 5,9 μέτρα και μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα χρησιμοποιείτο συνήθως σε στρατιωτικές μπάντες. Οι συνθέτες της κλασικής εποχής το χρησιμοποίησαν σε έργα με πολλά όργανα (Χάυντν στη Δημιουργία, Μπετόβεν στην 9η συμφωνία). Τα κόντρα φαγκότα της εποχής εκείνης ήταν τόσο "δυσκίνητα" ηχητικά, ώστε δεν μπορούσαν να εκτελεστούν σ' αυτά κομμάτια που είχαν γραφτεί γι' αυτό το όργανο.

To 19o αιώνα κατασκευάστηκαν διάφορα μοντέλα, τα οποία κρίθηκαν ανεπαρκή και δεν επιβίωσαν. Καλύτερη τύχη είχε μία κατασκευή του 1876 (Heckel), του οποίου ο ήχος θεωρήθηκε εφάμιλλος εκείνου του κανονικού φαγκότου. Μία βελτιωμένη εκδοχή του 1879 χρησιμοποιήθηκε από τον Βάγκνερ στον Parsifal και απετέλεσε το πρότυπο για όλα τα μεταγενέστερα κόντρα φαγκότα.

Είναι προφανώς το πιο βαθύφωνο από τα ξύλινα πνευστά και κρατάει το μπάσο σε διάφορες συνθέσεις, χωρίς να γίνεται από τον ακροατή άμεσα αντιληπτή η συμμετοχή του. Στο φινάλε της 1ης συμφωνίας του Μπραμς παίζει το κόντρα φαγκότο ως εξής: (). Στον ήχο της συνολικής ορχήστρας () πιθανόν δεν διακρίνει ο ακροατής το μπάσο φαγκότο, ο ρόλος του είναι όμως αναντικατάστατος. Στο έργο του Ντυκάς, Sorcerer's Apprentice ακούγεται το κόντρα φαγκότο ως εξής (). O Ρίχ. Στράους χρησιμοποιεί το κοντραφαγκότο στο έργο του Σαλώμη (). Σε ένα έργο του Μαντσίνι παίζει το κόντρα φαγκότο με πιάνο (). O Ντ. Έρμπ έχει συνθέσει ένα κοντσέρτο για το ίδιο όργανο.

Labels: ξύλινα πνευστά

# υποβολή από τον Stelios Frang @ 7:07 PM

---