04 March 2007
Το βιολοντσέλο II
...
Μουσική για Βιολοντσέλο
Από τις αρχές του 18ου αιώνα άρχισε να αποσυνδέεται το βιολοντσέλο από την αποκλειστική του χρήση ως όργανο παραγωγής ήχου βάσης (basso continuo, 
, ) και να αξιοποιείται σολιστικά. Σπουδαίες σονάτες και κοντσέρτα αυτής της εποχής γράφτηκαν από Ιταλούς συνθέτες, Τζατσίνι, Μπόνι, Λαντσέτι και Βιβάλντι (, ), Ταρτίνι, Πορπόρα κ.ά. Aυτή την παράδοση συνέχισαν ο Χαίντελ στα ορατόρια και ο Μπαχ στις καντάτες. Ειδικά o Μπαχ έγραψε, εκτός από σονάτες (, ) και άλλα έργα, 6 σουίτες για σόλο τσέλο (, ) με μεγάλες συνθετικές και δεξιοτεχνικές αξιώσεις.
Μουσική για Βιολοντσέλο
Από τις αρχές του 18ου αιώνα άρχισε να αποσυνδέεται το βιολοντσέλο από την αποκλειστική του χρήση ως όργανο παραγωγής ήχου βάσης (basso continuo, , ) και να αξιοποιείται σολιστικά. Σπουδαίες σονάτες και κοντσέρτα αυτής της εποχής γράφτηκαν από Ιταλούς συνθέτες, Τζατσίνι, Μπόνι, Λαντσέτι και Βιβάλντι (, ), Ταρτίνι, Πορπόρα κ.ά. Aυτή την παράδοση συνέχισαν ο Χαίντελ στα ορατόρια και ο Μπαχ στις καντάτες. Ειδικά o Μπαχ έγραψε, εκτός από σονάτες (, ) και άλλα έργα, 6 σουίτες για σόλο τσέλο (, ) με μεγάλες συνθετικές και δεξιοτεχνικές αξιώσεις.
Η παράδοση αυτή συνεχίζεται στην πρώιμη κλασική και στην κλασική εποχή με έργα, μεταξύ άλλων, των Γιόχαν Κρίστιαν Μπαχ (), Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ, του Χολτσμπάουερ, εδώ σε συνδυασμό με βιόλα (), Βάγκενζάιλ, Στάμιτς, του βιρτουόζου τσελίστα Μποκερίνι (, , 11 κοντσέρτα, 90 κουαρτέτα και 100 κουιντέτα με τσέλο), του Χάυντν (μ.ά. 5 κοντσέρτα για τσέλο, , ), του Μότσαρτ (μελωδικά μέρη του τσέλου στα "πρωσικά" κουαρτέτα εγχόρδων, , , για τον τσελίστα βασιλιά της Πρωσίας και στο 3ο κουαρτέτο με φλάουτο () και του Μπετόβεν (σονάτες , κουαρτέτα και πλήθος παραλλαγών για τσέλο και πιάνο σε θέματα από έργα του Μότσαρτ, ). Ο Χάυντν έχει συμπεριλάβει στη Λειτουργία των τυμπάνων ένα κομμάτι με σόλο τσέλο ().
Αν και είχε γίνει το τσέλο, ήδη μετά το μπαρόκ, πλήρες μέλος της ορχήστρας δωματίου, κυρίως με τα έργα των Χάυντν και Μότσαρτ, αυτός που το έβγαλε από τη σκιά του κοντραμπάσου στη συμφωνική ορχήστρα ήταν ο Μπετόβεν, από την 3η συμφωνία του και ύστερα. Στο 2ο μέρος της 6ης συμφωνίας του κορυφαίου συνθέτη ερμηνεύουν τα βιολοντσέλα τη βασική μελωδία του θέματος ().
), Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ, του Χολτσμπάουερ, εδώ σε συνδυασμό με βιόλα (), Βάγκενζάιλ, Στάμιτς, του βιρτουόζου τσελίστα Μποκερίνι (, , 11 κοντσέρτα, 90 κουαρτέτα και 100 κουιντέτα με τσέλο), του Χάυντν (μ.ά. 5 κοντσέρτα για τσέλο, , ), του Μότσαρτ (μελωδικά μέρη του τσέλου στα "πρωσικά" κουαρτέτα εγχόρδων, , , για τον τσελίστα βασιλιά της Πρωσίας και στο 3ο κουαρτέτο με φλάουτο () και του Μπετόβεν (σονάτες , κουαρτέτα και πλήθος παραλλαγών για τσέλο και πιάνο σε θέματα από έργα του Μότσαρτ, ). Ο Χάυντν έχει συμπεριλάβει στη Λειτουργία των τυμπάνων ένα κομμάτι με σόλο τσέλο (). Αν και είχε γίνει το τσέλο, ήδη μετά το μπαρόκ, πλήρες μέλος της ορχήστρας δωματίου, κυρίως με τα έργα των Χάυντν και Μότσαρτ, αυτός που το έβγαλε από τη σκιά του κοντραμπάσου στη συμφωνική ορχήστρα ήταν ο Μπετόβεν, από την 3η συμφωνία του και ύστερα. Στο 2ο μέρος της 6ης συμφωνίας του κορυφαίου συνθέτη ερμηνεύουν τα βιολοντσέλα τη βασική μελωδία του θέματος (
).
Οι Μέντελσον, Σοπέν και Μπραμς (, ), Ντβόρζακ (, ) κ.ά. αξιοποίησαν ακόμα περισσότερο το ζεστό ήχο του βιολοντσέλου στα έργα τους της ρομαντικής εποχής. Στο τέταρτο μέρος του Κουιντέτου της Πέστροφας του Σούμπερτ παίζει το βιολοντσέλο με βιολί, βιόλα, κοντραμπάσο και πιάνο (). Σ' ένα κουαρτέτο του ίδιου συνθέτη παίζει το τσέλο με βιόλα και φλάουτο, ενώ συνοδεύεται από κιθάρα (). Στο σεπτέτο σε μι ύφεση του Μπετόβεν παίζουν το τσέλο και το κοντραμπάσο το θέμα του δ' μέρους ().
Ο ίδιος μεγάλος συνθέτης έχει δημιουργήσει ένα έργο με τίτλο 12 παραλλαγές για τσέλο και πιάνο (), o 
Παγκανίνι ένα έργο για τσέλο και κιθάρα με τίτλο Παραλλαγές σε ένα θέμα του Rossini (), ο Τσαϊκόφκυ, μεταξύ άλλων, ένα με τίτλο Παραλλαγές σε θέμα του ροκοκό () και ο Μποτεζίνι ένα κοντσέρτο για τσέλο και κοντραμπάσο (, ). Τον ίδιο συνδυασμό οργάνων χρησιμοποιεί ο Ντε Μποαμορτιέ σε μία σονάτα του (). Στο andante του έργου Λίμνη των Κύκνων του Τσαϊκόφσκυ παίζουν σε τρίο το τσέλο (), το βιολί και η άρπα.
Κοντσέρτα για τσέλο έχουν συνθέσει ακόμα ο Σούμπερτ (), o Σούμαν (), o Λαλό (), ο Σαιν-Σανς () κ.ά. και σονάτες για τσέλο οι Μπετόβεν, Σοπέν (), Φωρέ (, ), Σαιν-Σανς (), Ντεμπισύ (), Ραχμάνινωφ (), Μπρούχ (, ) κ.ά. Σημαντικές είναι και οι συνθέσεις βιρτουόζων του τσέλου (Ντυπόρτ (), Ρόμπεργκ, Μποντιό, Γκόλτερμαν κ.ά.) Στον 20ο αιώνα εδραιώθηκε μία νέα παράδοση με τους κορυφαίους τσελίστες, αρχικά τον Πάμπλο Κασάλς και αργότερα τον M. Ροστροπόβιτς και με νεότερα αξιόλογα έργα για τσέλο, όπως το κοντσέρτο του Έλγκαρ(, ), την ιταλική σουίτα του Στραβίνσκυ (), τη σονάτα του Κόνταλυ (), το adagio () και alegretto () του Σοστακόβιτς, το κοντσέρτο του Χατσατουριάν (, ), το ντουέτο με όμποε του Μπότσα () κ.ά. Σύγχρονο ελληνικό έργο για τσέλο είναι το κοντσέρτο του Στ. Κουκουναρά (, ).(Stelios Frangopoulos, Στέλιος Φραγκόπουλος)
, ), Ντβόρζακ (, ) κ.ά. αξιοποίησαν ακόμα περισσότερο το ζεστό ήχο του βιολοντσέλου στα έργα τους της ρομαντικής εποχής. Στο τέταρτο μέρος του Κουιντέτου της Πέστροφας του Σούμπερτ παίζει το βιολοντσέλο με βιολί, βιόλα, κοντραμπάσο και πιάνο (). Σ' ένα κουαρτέτο του ίδιου συνθέτη παίζει το τσέλο με βιόλα και φλάουτο, ενώ συνοδεύεται από κιθάρα (). Στο σεπτέτο σε μι ύφεση του Μπετόβεν παίζουν το τσέλο και το κοντραμπάσο το θέμα του δ' μέρους (). Ο ίδιος μεγάλος συνθέτης έχει δημιουργήσει ένα έργο με τίτλο 12 παραλλαγές για τσέλο και πιάνο (
), o Παγκανίνι ένα έργο για τσέλο και κιθάρα με τίτλο Παραλλαγές σε ένα θέμα του Rossini (), ο Τσαϊκόφκυ, μεταξύ άλλων, ένα με τίτλο Παραλλαγές σε θέμα του ροκοκό () και ο Μποτεζίνι ένα κοντσέρτο για τσέλο και κοντραμπάσο (, ). Τον ίδιο συνδυασμό οργάνων χρησιμοποιεί ο Ντε Μποαμορτιέ σε μία σονάτα του (). Στο andante του έργου Λίμνη των Κύκνων του Τσαϊκόφσκυ παίζουν σε τρίο το τσέλο (), το βιολί και η άρπα.Κοντσέρτα για τσέλο έχουν συνθέσει ακόμα ο Σούμπερτ (
), o Σούμαν (), o Λαλό (), ο Σαιν-Σανς () κ.ά. και σονάτες για τσέλο οι Μπετόβεν, Σοπέν (), Φωρέ (, ), Σαιν-Σανς (), Ντεμπισύ (), Ραχμάνινωφ (), Μπρούχ (, ) κ.ά. Σημαντικές είναι και οι συνθέσεις βιρτουόζων του τσέλου (Ντυπόρτ (), Ρόμπεργκ, Μποντιό, Γκόλτερμαν κ.ά.) Στον 20ο αιώνα εδραιώθηκε μία νέα παράδοση με τους κορυφαίους τσελίστες, αρχικά τον Πάμπλο Κασάλς και αργότερα τον M. Ροστροπόβιτς και με νεότερα αξιόλογα έργα για τσέλο, όπως το κοντσέρτο του Έλγκαρ(, ), την ιταλική σουίτα του Στραβίνσκυ (), τη σονάτα του Κόνταλυ (), το adagio () και alegretto () του Σοστακόβιτς, το κοντσέρτο του Χατσατουριάν (, ), το ντουέτο με όμποε του Μπότσα () κ.ά. Σύγχρονο ελληνικό έργο για τσέλο είναι το κοντσέρτο του Στ. Κουκουναρά (, ).(Stelios Frangopoulos, Στέλιος Φραγκόπουλος)Haydn: Κoντσέρτο για τσέλο, M.Rostropovich (1981)
Labels: έγχορδα όργανα
